Doğanın uyandığı, kuşların şarkılar söylediği, yeni başlangıçlar için heyecanlandığımız bahar, birçoğumuz için alerji yüzünden kâbusa dönüyor. Tabii bahar alerjimiz var diye bütün bitkilerden uzak duracak değiliz. Bahar alerjisine neden olmayan birçok çiçek türü var. Alerji yapmayan çiçekler listesinden evde yetiştireceğimiz çiçekleri seçebilir ve baharın keyfini hapşırıksız, kaşıntısız çıkarabiliriz.
Saman nezlesi sezonunu Mart ayı ile birlikte açıyoruz. Öncelikle polenler, bu tozlara hassasiyet gösteren insanların savunma mekanizmalarının reaksiyon göstermesine neden oluyor. Aslında insan sağlığına bir zararı yok.
İlkbahar ve sonbaharda ortaya çıkan şiddetli burun-göz kaşıntısı, hapşırma gibi belirtilere yol açan bahar alerjisi milyonlarca insanı etkiliyor. Örneğin ABD’de 2010’da yapılan araştırmalar her 100 yetişkin arasından 1-3 kişinin saman nezlesi çektiğini gösteriyor. Çocuklarda görülme oranı da ise daha fazla, yüzde 9.5. O tarihteki verilere göre ABD’de 60 milyondan fazla kişi alerjik nezle belirtileri gösteriyor. Düşünün ki bu sayı 13 yıl öncesine ait.
Gözle görülmüyor
Öncelikle, ağaçlardan arabaların üzerine, toprağa savrulan sarı tanecikler büyük oranda masum. Yani onlar polen değil, alerjiyi onlar tetiklemiyor. Bütün o kaşıntılara, göz yaşarmalarına, elde mendil ile gezmemize sebep olan şey, gözle görülmeyen polenler.
Öncelikle alerji yapan bitkiler listesinin belki de en başında papatyagiller yer alıyor. Kavak ağacı ise poleni alerjiye neden olan ağaçlar arasında. Üstelik çimen de kara listede yer alıyor.
Polene neden olan bitkilerin yakınlarınızda olması da gerekmiyor. Birkaç kilometre uzaktaki bir ağacın polenlerini rüzgar size getiriyor.
Gelelim alerji yapmayan çiçekler listemize.
Alerji Yapmayan Çiçekler
AÇELYA (RHODODENDRON):
Doğanın kusursuz mekanizması tozlaşma için açelya böceklere ihtiyaç duyuyor. Okuduğum kaynaklara göre rüzgarın açelyanın tozlarını alıp götürmesi nadir rastlanan bir durum. En önemlisi; açelya zehirli bir bitki olduğu için kendimiz, ailemiz ve evdeki patili dostlar ile ilgili dikkatli olmamız gerek.
ALEV ÇİÇEĞİ (PHLOX PANICULATA):
Alev çiçeği, alerji yapan çiçeklerden krizantem yerine dikebileceğiniz güzelliklerden biri. Çünkü polenleri havaya karışmıyor. Böylece aleriye neden olmuyor.
BEGONVİL (BOUGAINVILLEA):
Begonvilin o harika renklerinin altındaki beyaz çiçekler poleni çok az miktarda üretiyor. Böylece begonvil alerji yapmayan çiçekler arasında yer alıyor.
BEGONYA (BEGONIA L.)
Evlerde yaygın olarak yetiştirdiğimiz begonya da begonvil gibi çok düşük miktarda polene sahip. Dolayısıyla alerjiye yol açan bir çiçek değil.
EBEGÜMECİ ÇİÇEĞİ-HIBISKUS (HIBISCUS):
Bu göz alıcı çiçeğin polenleri havada taşınmayacak kadar ağır olduğundan alerjiye yol açmıyor. Ancak Hibiskus ile ilgili çalışan uzmanlar, hibiskus çayının polen içerme olasılığına karşı dikkatli olunmasını öneriyor.
GERANYUM (PELARGONIUM):
Geranyum çok az miktarda polen salgılar. Dolayısıyla geranyumun hapşırığa neden olması çok küçük bir ihtimal dahilinde. Yine de yapraklarına dokunmanın deri hassasiyeti olan kişilerde kızarıklık yapabileceği bilgisini de buraya bırakalım.
GÜL (ROSA):
Bahar nezlesi açısından gül masum bir çiçek. Gülün de tabii ki polenleri var ancak bu polenler havaya karışacak hafiflikte değil. Bu arada üretimi yapılan hibrit güllerin kokuları azalsa da yoğun kokulu güller bazı kişilerde baş ağrısına yol açabiliyormuş.
HASEKİ KÜPESİ (AQUILEGIA):
İngilizcedeki adı “büyükannenin başlığı”. 🙂 Bizdeki adı Osmanlı’dan kalma olduğu söylenen haseki küpesi. Açık havada yetişen alerji dostu bitkilerden biri.
HERCAİ MENEKŞE (VIOLA TRICOLOR VAR. HORTENSIS):
Hercai menekşenin kalın ve yapışkan polen yapısı, havada uçuşmasını engelliyor. Bu nedenle çiçek alerjisi olanların gönül rahatlığıyla yetiştirebileceği bir alerji dostu çiçek.
İRİS (IRIS GERMANICA L.):
İris çiçeğinin polenleri rüzgarda savrulmuyor. Çiçek, türünün devamlılığı için bal yapıcı arılar gelsin diye taç yapraklarından bazılarını alttaki fotoğraftaki gibi aşağı doğru eğimli tutuyor. Böylece arı çiçeğin derinliklerine girdiğinde tozları da alıp başka çiçeklere taşıyor.
KAMELYA ÇİÇEĞİ (CAMMELIA):
Kokulu bahçe bitkilerinden olmasına karşın kamelya neyse ki çiçek alerjisine yol açmıyor.
KINA ÇİÇEĞİ (IMPATIENS BALSAMINA):
Polenleri havaya karışmıyor. Kına çiçeğinin polenlerini, tozlaşmayı sağlayıcı böcekler taşıyor. Böylece kına çiçeği alerji yapmayan bitkiler arasında yer alıyor.
Lale (Tulipa):
Lale çok az polen üretimi yaptığı için alerjiye neden olmuyor. Yalnız, bir not ekleyelim. Lale, cildi hassas kişilerin ellerinde kızarıklığa yol açabiliyor. Eğer böyle bir hassasiyetiniz varsa laleye dokunurken eldiven takmalısınız.
LİLYUM, ZAMBAK (LILIUM):
Lilyum bol miktarda polen salgılayan bir çiçek olmasına rağmen, polenleri barındıran erkek üreme organı (stamen) silkelendiğinde bu polenler büyük oranda gidiyor ve alerji riski de düşüyor. Yalnız bu temizlik işlemi sırasında sarı tozlar giysinize leke yapabilir.
MİNE ÇİÇEĞİ (VERBENA OFFICINALIS):
Mine çiçekleri içindeki nektarı sayesinde doğanın devamlılığı için tozlayıcıları kendine çekse de içindeki polenler havada uçuşan bir yapıda değil. Dolayısıyla bahar alerjisine yol açmayan bir çiçek.
NERGİS (NARCISSUS PPSEUDONARCISSUS):
Nergis çiçeğinin tozlarını arı, kelebek ve diğer böcekler başka çiçeklere taşıyor. Bu sebepten nergis alerji dostu bitkiler listesinde bulunuyor.
ORKİDE (PHAlAENOPSIS SP.):
Orkidenin polenleri taç yapraklara yapışık bir durumda. Peki orkide alerji yapar mı? Bu özellikten dolayı polenler havaya karışmadığı için alerji yapmayan zarif bir çiçek. Polenlerini gelip alması için arıları bekliyor. Seyrek de olsa bazı kişilerde saman nezlesini tetikleyebildiği bilgisi var.
ORTANCA (HYDRANGEA):
Bahçelerde yaygın olarak gördüğümüz ortancanın birçok türü bahar alerjisi yapmıyor. Yalnız alerji yaptığı bilinen iki türünden uzak durmak en iyisi: Hydrangea paniculata (yukarı doğru hafif sivrileşiyor) ve Hydrangea quercifolia. İyi haber, bizim sıklıkla gördüğümüz tür (Hydrangea macrophylla) onlardan biri değil neyse ki.
PETUNYA (PETUNIA HYBRIDA):
Renkleri ile başımızı döndüren petunya, polenleri alerjiye neden olmayan çiçeklerden biri.
SARDUNYA (SAKIZ SARDUNYA; PELELARGONIUM PELTATUM):
Akdeniz ülkeleri ile özdeşleşen güzeller güzeli sardunyanın da saman nezlesine yol açmadığını biliyoruz.
SUKULENT TÜRLERİ:
Alerji dostu çiçekler arasından hangisini yetiştirsem diye sorarsanız bakımı kolay olduğu için önceliği sukulente vermenizi öneririm. Ancak hangi türü seçmeli? Bu yazı fikir verecektir.
ÇİM KARANFİLİ (AMERIA MARITIMA):
Çim karanfili bodur bir tür. Bitkinin beyaz veya pembe renkte açan çiçeklerindeki tozlar havada savrulmuyor, tozlayıcı böcekler onları özenle götürüyor.
YABAN ASMASI, ORMAN ASMASI (CLEMATIS X JACKMANII):
Tırmanırken açtığı çiçekleri ile bu nasıl bir güzelliktir! Yaban asması, bahar alerjisine yol açmayan bitkiler arasında yer alıyor. Ancak iki türü hariç: Amerika kıtasına özgü Clematis viticella ve Kuzeydoğu Asya’dan çıkıp Amerika’da yaygınlaşan Clematis terniflora. Aşağıdaki fotoğraf, alerjiye yol açmayan türüne ait.
YAPRAK GÜZELİ (COLEUS BLUMEI):
Adı gibi, göz kamaştırıcı yapraklara sahip bu bitki saman nezlesini tetiklemiyor. Çiçek açtığında boydan uzaması yavaşladığı için -Büyüme durmuyor, yanlardan filiz veriyor- kimileri çiçekleri kopartıyor. Bu durum alerji riskini çok aza indiriyor. Ayrıca hatırlatalım; bazı hassas ciltlerde uzun süreli ve sık temas etme durumunda kızarıklık oluşabiliyormuş. O da sadece birkaç dakikalığına.
ZİNYA ÇİÇEĞİ (ZINNIA ELEGANS):
Yıldızpatının da yer aldığı Aster familyasına ait çiçekler alerjiyi tetikliyor. İyi haber; zinya bu listenin dışında.
Alerjiye yol açmadığı bilinen bahçe bitkileri arasında aslanağzı, duvar sarmaşığı, karanfil ve şakayık da var. Elbette alerji dostu bitkiler bu liste ile sınırlı değil.
Sonuç olarak polenler, ağaç ve çiçeklerde üremenin gerçekleşmesi için rüzgar ve böcekler tarafından yayılıyor. Keyifle çiçek yetiştirmek ve sevdiklerimize hediye etmek için polenleri hava ile taşınmayanları seçtik mi tamamdır…
Yararlanılan kaynaklar: https://www.healthline.com/health/allergies/statistics#Age,-Gender-and-Other-Factors
Thespruce.com ve aoc.gov.tr
Eğer bahar alerjiniz varsa mutlaka bu yazıya da göz atmanızı öneririz:
